Anlayış Kapasitesi ve Sefihlere Verilen İbretlik Bir Cevap

-


Anadolu’nun manevî mimarlarından Şeyh Ebu’l-Hasan el-Harakânî (ö. 425/1033), on asır evvel dergâhında binlerce talebe yetiştiren ve insanların gönüllerini Allah ve peygamber sevgisiyle doldurmaya çalışan tahkik ehli bir mutasavvıftır. İslâm’ın müslümanlara sunduğu değerlerin mücessem halini yansıtan el-Harakânî, kendisinden sonra gelenlere ilim ve irfan noktasında kaynaklık eden ve düşünceleriyle pek çok kişiyi etkileyen bir âlimdir. Nitekim Yusuf Hemedânî (ö. 535/1140), Ahmet Yesevî (ö. 562/1166), Hacı Bektâşi Velî (ö. 670/1271) ve Hacı Bayram-ı Velî (ö. 833/1429) gibi gönül sultanları onun öğretisini takip etmişlerdir. Gönüller sultanı Mevlânâ (ö. 670/1271) manevî mürşidi kabul ettiği el-Harakânî’den “bilgeler bilgesi” diye söz etmiş, pek çok şeyi ondan öğrendiğini ifade etmiş ve Mesnevî’sinde menkıbelerini anlatmıştır. Şems-i Tebrîzî de (ö. 645/1247) Makâlât adlı eserinde ondan sitayişle bahsetmiştir. 
Kars’ta medfûn bu büyük zatla ilgili bir âlimin naklettiği şu anekdot oldukça dikkat çekicidir: “Ebû Hasan’a bir mesele sordum. Dedi ki: ‘Bir günde yetmiş (defa), bir gecede yetmiş kere ölüp, kırk yıl bu şekilde yaşayarak (kafa patlatılarak/ emek sarf edilerek/ ter dökülerek/ bedel ödenerek/ zaman harcanarak) ulaşılan bir makama (bilgiye/ fikre/ düşünceye/ irfana/ derinliğe/ anlayış kapasitesine) erdiğin zaman ancak bu meselenin cevabını anlayabilirsin, şimdi değil!” (Attâr, Ferîdüddîn, Evliya Tezkireleri, Çev.: Süleyman Uludağ, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2007, s. 618)
Görüldüğü üzere el-Harakānî, bu sözüyle o âlimi uyarmış, ilmiyle amel etmenin, ihlasın, inandığı ve değer verdiği konuya odaklanmanın önemine dikkat çekmiştir. Ona göre sürekli ölümü düşünmek, öleceğini derinden hissetmek, uzmanlaştığı alanda beyin zonklatmak ve uzun yıllar bu şekilde vakit geçirmekle bazı şeyleri anlamak, mesafe kat etmek ve manevî dereceler elde etmek mümkün olabilir. Nefsin terbiyesi, sağlam bir muhakeme yeteneğinin elde edilmesi veya anlayış kapasitesinin artırılması göründüğü kadar basit ve kolay değildir. Bu yolda yaşanan sıkıntıları veya söylenen derin hakikatleri kavrayabilmek için de çok ciddi bir emek gerekir.
Sonuç olarak, el-Harakānî’nin bu sözüne bakarak anlatılan bazı hakikatleri anlamakta zorlananların yahut anlamamakta ısrar edenlerin dönüp kendilerine bakmalarının, “kendi anlayış seviyelerini/ kapasitelerini gözden geçirmelerinin ve sağlıklı tefekkürün hakkını vermeye başlamalarının” uygun olacağı söylenebilir. (16.02.2018)
Yrd. Doç. Dr. Ahmet Emin SEYHAN                     
Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi

Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

Evlilik Kader midir? I (361)

-
  İnsanların en çok merak ettiği ve sorduğu soruların başında “evliliğin kader olup olmadığı” konusu gelmektedir. Yani bir kişinin evleneceği kimse alnına ezelde yazılmış mıdır, yazılmamış mıdır? Bu konuda insana seçme hürriyeti verilmiş midir, verilmemiş midir? Evlenmek bir “nasip, kısmet, kader veya şans” işi midir? Hiç evlenmeyenlerin kaderlerinde “evlenmemeleri yazılı olduğu için mi” onlar evlenmemişlerdir? Bu ve benzeri soruların cevaplarını vermeye geçmeden evvel “insanların irade hürriyetlerinin olduğu ve özgür tercihlerinden dolayı sorumlu tutulacakları” konusunu biraz açıklamamız gerekir. Yüce Allah, hayatı ve ölümü yaratmış, insanlara irade hürriyeti vermiş, kimin en güzel davranışlarda bulunacağını belirlemek amacıyla da imtihan edeceğini haber vermiştir. [1] Dolayısıyla herkes yapıp ettiklerinden sorumludur. Çünkü insanları özgür iradeleriyle seçip yapmadıkları, tam aksine yapmaya mecbur bırakıldıkları fiillerden/eylemlerden dolayı sorumlu tutup cezalandırmak ya d...
Devamı

Evlilik Kader midir? II (362)

-
  Diğer taraftan Yüce Allah’a ve ahiret gününe hiçbir şekilde inanmayan, dinî ve ahlaki değerleri önemsemeyen, arzularını/şehvetlerini ilah edinen bencil ve ahlaksız bir erkek ise aslında hiç evlenmeyi düşünmemiş, gününü gün etmiş, “nerede akşam orada sabah”, “vur patlasın çal oynasın” bir hayat yaşamıştır. İşte böyle bir zihniyete mensup erkek de tıpkı kendisi gibi olan ahlaksız bir kızla meyhanede/barda/pavyonda/gece kulübünde/diskotekte/ otelde/konserde/partide/tatil yerinde karşılaşmış, her ikisi de birbirlerinin vücutlarına/bedenlerine vurulmuş, erotik duygular hissetmiş, birbirlerini çok beğenmişlerdir. Yaşam tarzları birbirine oldukça fazla benzeyen bu iki zânî (zinakâr) birbirini çılgınca arzulamış, “tencere yuvarlanmış kapağını bulmuş” ve nihayet o ikisi evlenmeye karar vermişlerdir. Görüldüğü üzere burada da söz konusu kişilerin kaderleri kendi isteklerine göre an be an şekillenmiş ve “layık oldukları kişiyi” bulmuşlardır. Yani her iki zinakârın kaderleri “istekleri/k...
Devamı

Torpil Yapan da Yaptıran da Melundur!

-
Hz. Peygamber, bir mevki, makam, rütbe, ihale vs. elde etmek için rüşvet alan ve veren kişinin melun olduğunu söylemiştir. Nitekim Hz. Muhammed, “Allah’ın lâneti, rüşvet verenin ve rüşvet alanın üzerinedir” (İbn Mâce, Ahkâm, 2) ve “Mahkemede görüşülecek bir konu/dava için rüşvet verene de alana da lânet olsun” (Tirmizî, Ahkâm, 9) buyurmuşlardır. Nasıl ki rüşvet alıp vermek, haram ve münker (dünyadaki tüm insanların çirkin/ yanlış/ kötü gördüğü ve asla onaylamadığı) bir davranış ise, hak etmediği konuma gelmek için kendisine torpil yapılmasını istemek de aynı şekilde haram ve münker bir davranıştır. Böyle yapanlar, kul hakkını ihlal ettiği için Allah’ın lanetini ve ebedi cehennemi hak etmişlerdir. Zira birine torpil yapıp işe yerleştirmek, işsiz milyonlarca gencin hakkını gasp etmek demektir. Gerekli şartları taşıyan insanlar işe girmek için yıllarca beklerken, kurslara giderken, zor imtihanlara hazırlanırken, kendi yandaşlarını “şartlarını taşımadığı halde” torpil yaparak işe alan ki...
Devamı